Batı Şeria’da Direniş Sesleri: Bağlam ve İşaretler

Araştırma ve istatistikler, 2018 yılında Batı Şeria’da Filistin direnişinin giderek artacağını göstermektedir. Ekim ayının sonuna kadar direniş eylemlerinde ölen İsraillilerin sayısının 11’e ulaşmasıⁱ bunun göstergelerindendir. Kasım ayı hem örgütlü hem de halkın tepkilerinden oluşan çeşitli eylemlere sahne oldu. İsrail işgal güçleri, bu eylemlerden biri olan, 7 Ekim’de Burkan yerleşim biriminde düzenlenen ve 2 Yahudi yerleşimcinin öldüğü, ikisinin de yaralandığıⁱⁱ silahlı eylemin faili Eşref Nualve isimli genci arama gerekçesiyle geniş çaplı baskınlar düzenledi.

Bu gelişmelerin, 2014’ten bu yana halk tabanındaki hareketlenmeler ve ona bağlı olarak cereyan eden direniş eylemleriyle ilişkisi, aynı zamanda Batı Şeria’da bulunan halk kitlelerindeki temel değişimin ve işgalci İsrail ile çatışmaya ne denli açık hale geldiklerinin işaretlerini taşımaktadır.

Bu yazı, son gelişmeler ışında oluşan tablonun resmini çekmeyi, 4 senedir yaşanan savaşımın işaretleri ve içerisinde bulunduğumuz senede ortaya çıkan kendine has niteliklerini analiz etmeyi, Batı Şeria’da Filistin direnişindeki muhtemel dönüşümlere değinmeyi, bu savaşımın nevi şahsına münhasır ve öne çıkan durumunu, Filistinlilerin yaşadığı Birinci ve İkinci İntifada gibi iki büyük mücadele tecrübesi üzerinden ele almayı amaçlamaktadır.

Genel Manzaradan Kareler

2018 Kasım ayının ilk yarısında Barı Şeria’da düzenlenen iki silahlı saldırı eylemi ve bir bıçaklama girişiminin yanı sıra taş, molotofkokteyli ve mahalli üretim patlayıcıların kullanıldığı geleneksel halk direnişindeⁱⁱⁱ artış yaşandı ve bu süreçte 86 halk kalkışması gerçekleştirildi.^iv

Daha sonrada aynı ayın ikinci yarısında olaylar giderek tırmanışa geçti. Düzenlenen üç silahlı saldırı ve biri işgal edilmiş Kudüs topraklarında olmak üzere iki bıçaklı eylem girişimi sonucu bazı İsrailliler^v yaralandı. Öte yandan halkın organize ettiği eylemlerin sayısı da 110’a ulaştı.^vi

Kasım ayının son çeyreğinde 17 yaşındaki Abdurrahman Ebu Cemel isimli genç, Kudüs’ün El- Cebel Dağı bölgesindeki bıçaklı eylem girişiminde aldığı yaralar nedeniyle şehit oldu.^vii El-Dehişe kampı sakinlerinden bir genç de işgal edilmiş Kudüs topraklarının güneyinde yer alan “Gilo” yerleşim biriminde düzenlediği bıçaklı eylem sonrası işgal güçlerince gözaltına alındı.^viii

Bu gelişmeler üzerine işgal güçleri, Batı Şeria’nın kuzeyindeki beldelerdeki kontrol noktalarını ve evlere düzenlediği baskınları, özellikle de bir süredir işgal askerleri tarafından aranan Eşref Nualve’nin köyü Şıveyke’nin bağlı bulunduğu Tulkerm beldesinde yoğunlaştırdı.^ix Nualve’nin akrabalarından bazılarını tutuklayan işgal güçleri, gözaltına aldığı kız kardeşini^x ise kefaletle serbest bıraktı. İşgal rejimi, gencin annesi, babası ve erkek kardeşinin^xi de aralarında olduğu aile fertlerinden bazılarını gözaltına aldı ve bir süre sonra Eşref Nualve’nin silahlı eylemini engellemedikleri ve soruşturmayı yavaşlattıkları suçlamasıyla haklarında iddianame hazırladı. Öte yandan işgal rejimi, Nualve ailesine ait binanın iki katının yıkılması yönünde karar çıkardı.^xii

Eşref Nualve hakkında yakalama kararı çıkarılması, işgalcilerin bu sene bu yönde aldıkları ilk karar olmadı. Nablus’un güneyindeki Hıvara kontrol noktasında düzenlediği bıçaklı eylem sonrası buradan kaçmayı başaran Cemaayn beldesinden bir genç de eyleminden bir süre sonra işgal güçleri tarafından tutuklandı.^xiii Bu yılın başlarında 9 Ocak’ta ise Cenin kentinden Ahmed Nasr Cerrar ismindeki bir gencin Nablus’un güneyinde düzenlediği silahlı saldırıda bir İsrailli öldü. Eylemin ardından başlatılan geniş çaplı arama çalışmaları 6 Şubat’ta Cerrar’ın şehit edilmesiyle son buldu. Daha sonra şehidin, Hamas hareketinin silahlı kanadı İzzeddin El-Kassam Tugayları mensubu olduğun öğrenildi.^xiv

İnsan hakları kuruluşları ve Filistinli esirlerle ilgili çalışan kurumlara göre,^xv İsrail işgal güçlerinin Batı Şeria’nın birçok bölgesinde ekim ayında düzenlediği gece baskınlarında, gözaltına alınan Filistinlilerin sayısı 511’e ulaştı. Bu yaşananlar ile direniş gruplarının bölgede inisiyatif alma girişimleri, Batı Şeria’daki Filistin toplumunda işgale karşı oluşan direniş yöneliminin varlığına dikkati çekmektedir.

En Geniş Düzlemde Konuya Bakış

İstatistikler, Batı Şeria’daki Filistin direniş eylemlerinin 2014 yılında büyük bir sıçrayış gerçekleştirdiğini gösteriyor. 2011 yılında Batı Şeria ve Kudüs’teki direniş aktivitelerinin sayısı 320 iken,^xvi bu sayı bir sonraki yıl 578’e, 2013 yılında 793’e ve nihayetinde 2014 yılında 3966’a kadar yükseldi.^xvii

2014 Temmuz aylarındaki bu muazzam derecedeki artışa, çocuk yaştaki Muhammed Ebu Hudayr’ın Yahudi yerleşimciler tarafından yakılarak öldürülmesi hadisesi ve aynı yıl içerisinde işgalci İsrail’in Gazze şeridine yönelik geniş çaplı saldırıları (Yenmiş Ekin Yaprakları Savaşı) ile öncesinde yaşanan olaylar da etkili oldu. Bu gelişmeler, 2014 Nisan ayında gerçekleştirilen silahlı eylemler ve İsrail hapishanelerindeki idari esirlerin iki ay boyunca açlık grevi yapmaları gibi girişimler yoluyla direnişin Batı Şeria’da artması yönünde rol oynamıştır.

Direniş eylemleri, Batı Şeria’daki bir diğer önemli sıçramayı 2015 yılında özellikle de Ekim ayında gerçekleştirdi. Bunlar arasında “Hibetü’l-Kuds” olarak bilinen ve Hamas hareketinden bir grubun Beyt Furik kontrol noktasında düzenlediği, İtamar yerleşim birimindeki Yahudi yerleşimcileri hedef alan saldırıyla başlayan eylem de bulunuyordu. Bu eylemin failleri, kısa süren kovalamacanın ardından işgal güçleri tarafından yakalanmıştı. Daha sonra Ramallah kentinden Mühenned el-Halebi isim bir gencin düzenlediği bıçaklı saldırıda yerleşimcilerden bazılarının ölmesi, “Hibetü’l-Kuds” olaylarının patlamasına neden olmuştu. Direniş eylemleri 2015 yılı içerisinde 5383’e ulaşmış, sadece bu yılın ekim ayında, çoğunluğu silahlı saldırı, bıçakla yaralama ve araçlarla düzenlenen girişimler olmak üzere 1328 eylem gerçekleştirilmişti.^xviii Bu girişimler aynı zamanda çok sayıda ferdi eylemlerin düzenlenmesini de beraberinde getirmişti.

2016 yılına gelindiğinde de direnişin eylemleri hızlı artışını sürdürdü ve bazı istatistiklere göre 4758’e ulaştı.^xix Bu yıl içerisinde, işgal güçlerince aranan El-Halil^xx kentine bağlı Sureyf beldesinden Muhammed el-Fakih, Antil^xxi yerleşim biriminde gerçekleştirdiği eylemin ardından bir ay sonra şehit edildi.

2017 yılında ferdi girişimler şeklinde artan direniş eylemlerinde, 19 İsraillinin öldüğü, 409’unun yaralandığı silahlı saldırılar düzenlendi, eylemlerin sayısı 5182’ye ulaştı.^xxii

2017 yılında yaşanan önemli olaylar silsilesinden bazıları şu şekildedir: İsrail hapishanelerindeki esirler nisan ayında açlık grevi başlattı. İşgal güçlerince aranan Basil el-A’rac isimli genç şehit edildi. Özgürlüğüne kavuşan ve Gazze şeridine sürülen esir Mazin Fakha suikasta kurban gitti. İsrail’in, Mescid-i Aksa’nın içerisinde elektronik kapıların yerleştirilmesi kararının ardından Mescid-i Aksa sınırları içerisinde silahlı eylem düzenlendi. Bu gelişmenin ardından Kudüs’te patlayan ayaklanma ise işgalci İsrail’i bu kararından geri dönmeye mecbur bıraktı. Bu gelişmelerin hemen ardından ise ABD Başkanı Donald Trump, yeni bir çatışma dalgasını tetikleme amacıyla, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdığını açıkladı ve Amerikan büyükelçiliğinin Tel Aviv’den Kudüs’e taşınmasını öngören kararı imzaladı.

Trump’ın bu kararı üzerine 2018 yılında da devam eden çatışma ve gösteriler, yılın ilk 10 ayında 4367’den fazla bir rakama ulaşmıştır.^xxiii Bu durum, son 4 dört senedir direniş eylemlerinin büyük ölçüde korunduğunun açık kanıtı olarak görülmektedir.

Batı Şeria’da Direniş Eylemlerinin İşaretleri ve Özellikleri

Geçtiğimiz 4 sene ve 2018 yılında Batı Şeria’da gerçekleştirilen direniş eylemleri hakkındaki tablo, eylemlerin sabit sürekliliğini koruduğunu göstermektedir. Bu da geçen yıllarda şahit olunan çeşitli kalkışmaların geçici değil, Batı Şeria’daki Filistinli toplulukların esaslı bir yönelişinin olduğunu teyit etmektedir. İsrail Gizli İstihbarat Birimi (Shin Bet) Başkanı Nadav Argaman ise süreci şu şekilde nitelendiriyor: “Görünen yönüyle durumlar nispeten durulmaya başladı ancak görünenin ardındaki tamamen farklı.”^xxiv

Direniş eylemlerinden çıkan bu tablo analiz edildiğinde sonuç olarak önemli faktörlere işaret edilebilir. Yahudi yerleşimciler projesinin açık başarısızlığı ve yerleşim birimleri meydan okumasının kızışması, 2014 Temmuz’da Muhammed Ebu Hudayr’ın, 2015 Temmuz’unda ise Devabişe ailesinin yakılarak öldürülmesi gibi yerleşimcilerin işlediği suçların tekrarlanması, birçok ferdi direniş eyleminin düzenlenmesinde belirleyici sebep olan Mescid-i Aksa’ya yönelik Yahudi baskınlarının artması, öyle ki, eylemcilerden bazılarının vasiyetlerinde bunu belirttiği bilinmektedir. İsrail Başsavcılığı, bu eylemcilerden aranan Eşref Nualve’nin hareketinin sebeplerini açıkladığı el yazması vasiyetinin eline geçtiğini iddia etmektedir.^xxv Temmuz 2017’de Mescid-i Aksa’nın içerisine elektronik kapıların yerleştirilmesi kararına karşı başlatılan ayaklanma, son 4 yıl içerisinde gösterilen direniş refleksinin önemli duraklarından biridir.

Direniş eylemlerinin kemikleşmesi ve artışının ardında yatan diğer önemli sebeplerden biri de işgalci İsrail’in 2014 yılında Gazze’ye karşı başlattığı geniş çaplı saldırılardır. Bu süreçte savaşla eş zamanlı olarak direniş eylemlerinin de arttığı görülmektedir. Filistinliler arasındaki bölünmenin ardından Batı Şeria’da yaşanan özel şartlar üzerinden değerlendirme yapıldığında, güvelik, ekonomik ve kültürel politikalarda yapılan yanlışlıklar yoluyla, Filistinli toplulukları işgal karşısındaki mücadeleci tutumundan yoksun bırakmayı ve mücadele ruhuyla çelişen tüketim alışkanlıklarına boğmayı amaçlayan toplum mühendisliğini yeniden canlandırılması, ulusal eylemin kökünün kazınması ve direniş gruplarının çözülmesine sebebiyet vermektedir. Gelişmeler bununla birlikte düşünüldüğünde bazı gözlemcilere göre, basında çıkan savaş sahneleri ve direnişin Gazze’de gösterdiği üstün direnç, Batı Şeria’daki toplulukları harekete geçiren bir kaldıraç görevi görmüştür.^xxvi

Ferdi eylemlerin, direniş gruplarındaki krize işaret ettiği değerlendirilebilir ancak öte yandan gerekli koşullar sağlandığında Filistinli toplulukların uhdesindeki mücadele envanterinin derinliğini ortaya koymaktadır. Öte yandan bu eylemlerde örgütlü direniş hareketlerinin rolünün olduğu inkar edilememektedir. Shin Bet Başkanının açıklamalarına göre, bu süreçte 219 Hamas hareketi hücre yapılanması çökertildi.^xxvii Bunun yanı sıra bazı silahlı eylemlerin ardından direniş gruplarının olduğunun tespit edilmesi ve bazılarının da buna işaret etmesi, olayların tırmanışa geçmesinde doğrudan rollerinin olduğunu göstermektedir. Buna ek olarak, ferdi eylemleri gerçekleştiren, İslami Cihad’a mensup şehit Mühenned el-Halebi gibi bazı isimlerin direniş guruplarına aidiyetleri de bunu doğrulamaktadır.

Bu bağlamda Shin Bet Başkanı, Batı Şeria’daki direniş eylemlerinin canlandırılmasında Hamas hareketinin rolünün büyük olduğuna dikkati çekmektedir. Bu durum, bazı eylemler ile aranan eylemcilerin aidiyetlerinin yanı sıra Hamas’ın açıklama ve basın demeçlerinde, benzeri hareketlerden daha fazla Batı Şeria’daki direniş eylemlerine gösterdiği özel ilgide kendini göstermektedir.

Örgütlü direniş eyleminin ferdi ve geleneksel halk ayaklanmalarıyla iç içe geçmişliği, bu örtüşmenin formlarından biridir. İşgal güçleri tarafından aranma durumu, daha önceki Filistin tecrübelerinde görüleceği üzere örgütlü direnişçilerle sınırlı bir olgu değildir. Arananlar listesine giren eylemciler tanınmış hareketlerin dışından da çıkabilmektedir. Onlardan biri de Basil el-A’rac ve Neşet Milham isimli kişilerdir. İşgal edilmiş 1948 topraklarındaki Ummu’l Fahm kentinden olan bu kişiler 8 Aralık 2016’da şehit edilmiştir.^xxviii Bu durumun diğer göstergelerinden biri de 1948 topraklarındaki Filistinlilerin, ülke genelinde yaşananlar hususunda diğer yurttaşlarıyla dayanışma içerisinde bulunmasıdır. Ummu’l Fahm kentinden 3 gencin, Mescid-i Aksa içerisinde 14 Temmuz 2017’de düzenlediği silahlı saldırı da bu kabilden sayılmaktadır.^xxix

Son senelerde meydana gelen ve direniş eylemlerinden damıtılan bu ayaklanmalar ile Birinci ve İkinci İntifada arasında karşılaştırma yapmak, bu süreçler arasındaki çeşitli nesnel koşulları da göz önüne almayı gerektirir. İşgalci İsrail’in, Filistinli topluluklar arasındaki doğrudan fiziksel varlığı ve Filistinlilerde yerel otoritenin olmayışı, onlara ve küçüklü büyüklü tüm oluşumlarına Birinci İntifada’yı gerçekleştirme fırsatı sunmuş, tüm Filistinlilerin yaralanabileceği mücadele araçlarını yaratma imkanı doğurmuş, uygun zaman zemin ve politik şartların varlığı da bu sürecin yaşanmasına el vermiştir. Daha sonra yönetime gelen Yasir Arafat, İkinci İntifada’yı büyük bir silahlı güce dönüştürerek başlatmada başarılı olmuştur.^xxx Anlaşılan o dur ki, günümüzdeki kalkışmalar ve onlarla ilgili özel durumlar, gerekli şartlar oluştuğunda bu hareketleri faaliyet sahalarını genişletmeye itmektedir. Bu durum da Shin Bet Başkanı’nın açıklamalarına göre işgalci İsrail’i endişelendirmektedir.^xxxi

Sonuç

İsrail’in 2002 yılında Batı Şeria’da uyguladığı işgal politikasının sonucu olarak, buradaki direnişin yapısının giderek sertleşmesidir. Öte yandan Filistinliler arasında yaşanan fiili bölünmenin sonucu olarak Batı Şeria’daki direniş eylemleri azalmıştır. Bunu, Filistinli direniş gruplarının işgalci İsrail ve Filistin yönetimi tarafından hedef alınması izlemiştir. Bu sürece ayrıca Filistinlileri, işgale karşı mücadele görevlerinden yoksun bırakmak ve bilinçlerini köreltmek adına toplum mühendisliği projesinin tekrar getirilmeye çalışılması eşlik etmiştir. Aynı zamanda Batı Şeria’da cereyan eden siyasi, ekonomik ve sosyal gelişmeler, Filistin yönetiminin, halkın verdiği mücadele ve katlandığı fedakarlıkların sonuçlarını lehine çevirme gücünden şüpheye düşülmesine neden olmuştur.

Bu sayılan etkenler, bir dizi halk seferberliğinin patlak vermesine ve Batı Şeria’da direniş eylemlerinin gerçekleştirilmesine katkıda bulunmuştur. Bu durum da yerleşim birimleri projesinin, tamamlanmasının çıkmaza girmesine, işgalcilerin Yahudi yerleşim birimi meydan okumasının artmasına ve Mescid-i Aksa’ya yönelik saldırıların tekrarlanmasına neden olmuştur. Buna karşın 2014 yılında Gazze’ye yönelik ağır saldırılar ve buna bağlı olarak cereyan eden dönüş yürüyüşleri ile İsrail hapishanelerindeki esirlerin açlık grevleri, Batı Şeria’daki Filistinlilere mücadele anlamında manevi motivasyon sağlamıştır.

Bu mücadele sürecinin en önemli özelliklerinden bazıları da zaman zaman yoğun bir hal alan ferdi eylemler, örgütlü silahlı eylemlerin gerçekleştirilmesi için açık girişimlerin olması, Batı Şeria, Kudüs, işgal edilmiş 1948 toprakları dahil olmak üzere bütün Filistinlilerin bu eylemlere katılması, Filistin hafızasında hala daha yerini koruyan direniş gruplarının dışından “arananlar” olgusunun geri gelmesidir.

Bağlam ve işaretler, direniş eylemlerinin istikrarlı bir şekilde devam edeceğini ve zaman zaman geniş halk seferberliklerine evirilebileceğini göstermektedir. Direniş eylemlerinin neşet ettiği halk seferberliğinin açık göstergesi olan bu mücadele hali, geçici bir sıçramaya değil de gerekli şartlar yerine getirildiğinde etki alanını genişletebilecek Filistin mücadele ruhuna, Batı Şeria’daki Filistinli toplulukların bilinçlerindeki esaslı dönüşüme ve toplum mühendisliğinin geri getirilmesi politikasının başarısızlığa uğramasına işaret etmektedir.

---