İsrail Sağcı Partilerinin Hükümet Kurmasında “Haridim” Cemaatinin Etkisi

İsrail devleti, dünyanın dört bir yanındaki Yahudileri toparlamayı başaran Siyonizm’in rahminden doğmuştur. Buna rağmen bazıları radikal Yahudiler hareketi “Haridim’in” buna muhalefetini tuhaf karşılıyor. Radikal bir dinci hareket nasıl olur da Yahudiler için İsrail’i kuran Siyonizm’e muhalefet eder? Zira Haridim İsrail’in laik olmasından rahatsız ve gerçek manada bir Yahudi devletinin beşer eliyle değil ancak doğrudan ilahi bir elle kurulabileceğine inanıyorlar. (Kohen-2012)

Haridim’in hayat tarzı ve itikatları genel olarak tüm siyasi partilerden ciddi farklılıklar gösteriyor. Ancak bu, haklarını savunmak ve düşüncelerini hayata geçirmek için Haridim’in siyasi alanda da varlık göstermesine engel olmuyor. “Haridim, İsrail siyasi ve sosyal tabanında sayısal olarak artmaya devam etmektedir.  Bu da siyasi arenada manevra kabiliyetlerini artırıyor. Haridim’in kazındıkları sosyal ve siyasal ağırlık her seçim döneminde sağ ve sol partilerin onları dikkate almalarına ve isteklerini yerine getirmelerine sebep oluyor. Siyasi partiler onları memnun etmek için çaba harcıyor. Örneğin Haridim mensuplarının zorunlu askerlik vazifesinden muaf tutulmaları konusundaki taleplerini Netanyahu 2015 yılı sonunda kabul etmek zorunda kalmıştır. Bu da Netanyahu’nun onlara boyun eğmesi olarak nitelendirilmiştir.(Şumfelibi-2011) Sonuç olarak Haridim, 20 yıldan fazla bir süredir sağcı partilerin hükümeti kurmasında doğrudan katkı sağlamışlardır. 

“Haridim” diye nitelenen bu kesim kimlerdir?

“Haridim” İbranicede çoğul formunda bir kelimedir ve kitabı mukaddesin “sefer Aşiya” bölümünde geçtiği üzere “Allahtan korkan ve titreyen kimse” manasındadır. Haridim Ortodoks Yahudilerdir. Kelime olarak Ortodoks “Allah’a giden istikametli yol” anlamındadır. Ancak Haridim kendilerini Ortodokslardan daha istikametli görüyorlar. Haridim düşüncesi özellikle kadın konusunda çok katıdır. Onlar normal hayatta bile kadının kesinlikle erkeklerle iç içe olmasına karşı çıkıyorlar. Haridim, çağdaşlığa-modernizme karşıdır. Hiçbir şekilde Tevrat’ın öğretilerinden ödün verilmemesi gerektiğini savunuyorlar(Ebinar-2013). 

Hardim, Tevrat’ın her alanda ve ödünsüz bir şekilde uygulanması gerektiğine inanırlar. Bu nedenle laik ve medeni mahkemelerde yargılanmayı reddederler. Dini kuralların eksiksiz uygulanması için toplum içinde bir kontrol mekanizmasının kurulmasını istiyorlar. Özellikle kadın konusunda çok kesin tavırları vardır. Kadınların erkeklerle karışık olmalarına şiddetle karşı çıkıyorlar. Onlara göre kadın, Tevrat’ı öğrenmek isteye kocasına yardımcı olmalı, aileye destek olmalıdır. Medreselerine bağlı öğrencilerin zorunlu askerlikten muaf olmalarını istiyorlar. Haridim “beklenen kurtarıcının” Tevrat’ın eksiksiz uygulanmasıyla birlikte geleceğine inanıyorlar. Haridim İsrail toplumu içinde kolayca ayırt edilirler. Çünkü bunların kendilerine has kıyafetleri vardır.(Elmevc-2012)

Haridm, Doğu ve Batı Haridim olmak üzere ikiye ayrılırlar. Doğu Haridim’i 1982 yalında kurulan ve kısa adı “ŞAS” “Tevrat’ı korumak için uluslararası doğulular federasyonu”  olan parti temsil ediyor. Batı Haridimi ise 1992 yılında kurulan ve bünyesinde “İsrail örgütü” “Tevrat ilmi” gibi kuruluşları barındıran “Tevrat Yahudiliği” adlı kuruluş temsil ediyor. (Demokrasi için İsrail enstitüsü-2015) Haridim’in her iki kolu da İsrail parlamentosu “Kınesette” Ağırlıklarını ortaya koyuyor Haridim hakları için mücadele ediyor. 

Haridim grubunun İsrail’de gelişmesi 

İsrail kurulduğunda Haridim’in toplam nüfusa oranı sadece %1,5 kadardı. Bu küçük oranla Haridim grubunun İsrail’de hiç sosyal ve siyasi ağırlığı bulunmuyordu. Parlamentoda hiçbir ağırlıkları yoktu. Ne hükümet ne de siyasi partiler onlara ilgi gösteriyordu. Taleplerini de kimse dikkate almıyordu. O zaman kimse zorunlu askerlikten muafiyet, bütçeden pay ayırmak gibi taleplerinden bahsetmiyordu. Ancak zaman geçtikçe Haridim grubunun oranı hızla ve dikkat çekici bir şekilde artmaya başladı. 2002’de % 6, 2009’da % 9,9 oranına ulaştılar. Bu da İsrail’deki Yahudi nüfusunun %12,4’üne tekabül ediyor. Uzmanlar bunun 2024 yılında % 17,9 oranına ulaşmasını bekliyor. (Hassun-2014) 2050 de ise bunun % 50 olması bekleniyor(Yediot Ahronot 2012). Bu veriler Haridim grubunun sayısının her 12 yılda kendini katladığını gösteriyor. Zira Haridim grubu % 6 doğurganlık oranıyla İsrail’in en doğurgan topluluğu olarak biliniyor. Bazı ailelerde çocuk sayısı 13’e kadar çıkıyor. Haridim’e göre çok çocuk Allah’ı razı eden bir davranıştır. Ne kadar çocuk doğrasa o kadar iyi. Zira bunlar “Beklenen ordu-Muntazar ordu” için asker olacaklar. Haridim grubuna katılanların % 23’ü başka ortamlardan gelenlerdir. Laiklerden Haridim grubuna katılım oranı ise % 11. Buna karşılık Haridim grubundan laiklere geçiş % 0 (Münif-2010)

Haridim İsrail’de sağın elinin güçlenmesini sağlıyor 

Gerek Doğu Haridimi temsil eden  “ŞAS” gerekse Batı Haridimi temsil eden “Tevrat Yahudileri” seçim propagandalarında sadece sosyal durumlarını düzeltecek konuları gündeme tutuyor. Bunun dışında toplumu ilgilendiren diğer meselelerle örneğin İsrail’in güvenliğiyle ilgili hiçbir program ortaya koymuyorlar. 

ŞAS, dünya Yahudilerinin tümünün İsrail’de toplanması, Kudüs’ün bir bütün olarak sadece Yahudilere has olması gerektiğini savunuyor. Bu arada sosyal adalet ve eşitlik sloganını da kullanmayı ihmal etmiyor. (Demokrasi için İsrail enstitüsü-2015)   Haridim’in Tevrat Yahudileri kolu da sadece dini konulara dair program ortaya koyuyor. İsrail’in işgal ettiği Filistin topraklarının bir ve bütün olarak kalmasını savunuyor. (Demokrasi için İsrail enstitüsü-2015)

Haridim partileri birçok defa koalisyon hükümetlerinde yer almışlardır. Haridim’in Batı kolu “Tevrat Yahudileri” dört defa İsrail hükümetlerinde koalisyon ortağı olmuştur. Bu partinin temsilcileri tam yetkilerle bakanlık koltuklarında oturmuşlardır. Bu dört hükümet ortaklığının üçü Netanyahu’nun başkanı olduğu Likut partisiyle diğeri ise işçi partisiyle olmuştur. Ancak şu farkla ki Likut ile yapılan koalisyonda bakanlık teklifini kabul ederken İşçi partisini ise dışarıdan desteklemekle kalmış, bakanlık görevi kabul etmemiştir. (Demokrasi için İsrail enstitüsü-2015) 

ŞAS partisi ise toplam 8 defa koalisyon hükümetlerinde bulunmuştur. Bunların beşi sağcı partilerle üçü de merkez sol partilerle birlikte olmuştur. ŞAS bir defa da Camp Devid’e gitmesi ve solcu Mirets partisiyle yaşadığı anlaşmazlıktan dolayı Ehud Barak başkanlığındaki koalisyon hükümetinden çekilmiştir (Demokrasi için İsrail enstitüsü-2015). 

ŞAS lideri Ari Deri 2015 yılında yapılan parlamento seçimleri öncesinde yaptığı açıklamada Netenyahu’nun sadece ŞAS partisinin koalisyonda olduğu dönemlerde toplumsal konularda anlayışlı olduğunu ancak yine de merkez sol partilerin hiç biriyle koalisyon kurmayacaklarını söyledi. (İntihar.2015) öte yandan Liberman, ŞAS partisinin gelecekte de Netenyahu ile koalisyon hükümeti kurma sözü verdiğini iddia etti. (Sicil-2015)

Haridim’in her iki kolu da Sosyal konularda sol partilerle yakın görüşlere sahip. Ancak sol partiler dini konularda Haridimi tatmin etmiyor. Bu nedenle Haridim, sağ partilerle hükümet kurmayı tercih ediyor. Bu da sağın İsrail toplumunda güç kazanmasına sebep oluyor. (Kruzman-2015) Haridim’in ekonomik ve sosyal alanlarda da faaliyete başlamaları bunların üzerinden İsrail toplumunun daha da sağa kaymasına sebep olmuştur. (Kruzman-2015)

Haridim partilerinin sağa mı yoksa sola mı ait sayılması konusunda İsrail’de tartışmalar yapılıyor. Ancak Haridim yayın organları, dergi ve gazeteler, Haridim gençleri arasında yapılan anketler Haridim’in kendini sağa ait gördüğünü ortaya koyuyor. (Kruzman-2014)

Bu sonuçlar gösteriyor ki Batı ve Doğu kantlarıyla Haridim, İsrail’de sağın hem topluma hem de siyasette güçlü olmasına sebep oluyor. Siyasi veya dini sebeplerle sağın iktidarda olmasının bir nevi teminatı oluyor. Netenyahu başkanlığındaki son hükümetin İsrail meclisinde 61 vekili bulunuyor ki bunun 12’si Haridime aittir. 

Haridim ile sağcı partiler arasındaki yakınlaşmanın belli başlı sebepleri şunlardır:
 

1. Haridim ile sağcı partiler arasında dini ve ulusal konularda çok benzer yaklaşımlar vardır. İsrail’de milliyetçilik ile dincilik iç içe geçmiş durumdadır. Örneğin ikisi de İsrail’in işgal ettiği Filistin topraklarının parçalanmaması gerektiğini bir bütün olarak İsrail’in elinde olmasını savunuyor. 
2. Haridim’in dini sebeplerle solu, özellikle de Mirets partisini reddediyor.
3. Son on yılda sol partilerin taban kaybetmesinin sonucu olarak sağ partiler ile Haridim arasında yakınlaşma artırmıştır. 
4. Zorunlu askerlikten muafiyet örneğinde olduğu gibi sağ partiler Haridim’in taleplerini yerine getirmekte daha istekli davranıyor. 
5. İsrail toplumu sol zihniyeti benimsemiyor. 

Bu sonuçlar gösteriyor ki gelecekte İsrail siyasi haritasında Sağ partiler gücünü koruyacak. Sol partiler ise güç kaybetmeye devam edecektir.