Hamas ve Suriye Rejimi: İlişkilerin Yeniden Kurulma Gerekliliği ve Yansımaları

20 Haziran 2022 tarihinde birçok medya organı Reuters tarafından servis edilen ve Hamas Hareketi’ne bağlı, ismi verilmeyen, iki kaynaktan alınan bir haberi yayınladı. Haberde Hamas’ın Suriye devrimi sonrasında on yıl süren kesintinin ardından Suriye’yle ilişkilerini yeniden başlatmaya karar verdiği aktarılmaktaydı.

Buna karşın Hareket, bu haberi yalanlayan ya da onaylayan herhangi bir resmî açıklamada bulunmadı. Böylece söz konusu kararın gerçekten alınıp alınmadığına ya da bunun sadece böyle bir adım atılmasının doğuracağı yankıları görme girişimi olup olmadığına ilişkin çok sayıda analiz ve yoruma kapı aralamış oldu.

Bu haberler bağlamında gösterilen tutumlardan en önemlilerinden biri, Hamas’ın Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye ile görüşmelerinin ardından Hareket’e bu adımı gözden geçirme çağrısında bulunan sekiz Müslüman alimin yaptığı açıklamaydı.

Bu gelişmeye bağlı olarak İstanbul’da bulunan Vizyon Siyasi Kalkınma Merkezi, seçkin uzmanların yardımıyla söz konusu adımı birçok açıdan yorumlamaya ve bir dizi soruya cevap bulmaya çalıştı. Uzmanlara yöneltilen soruların başlıcaları şunlardır: Bu adımı ne kadar destekliyorsunuz? Bu adım Hamas’ın yönetimi ve halk tabanının ilke ve bakış açıları bağlamında bir çelişki teşkil edebilir mi? Hamas Hareketi bu adımın yansımalarıyla nasıl baş edecektir? Bu adımın gerek Hamas gerekse de Suriye rejimi açısından sebep ve gerekçeleri nelerdir ve neden bu zamanlama seçilmiştir? Hamas’ın bölgede kapsamlı bir uzlaşı sürecinde olduğu düşünülürse, bu adımın Hamas’ın bölgesel ilişkilerinin gelişimine olumlu ve olumsuz yansımaları neler olacaktır? Hamas’ın İsrail’in de bir parçası olma ihtimali bulunan bölgesel eksen ve ittifaklara dair seçenekleri nelerdir?

Uzmanların görüşlerinin en önemli noktaları şu şekildedir:

• Hamas’ın Suriye rejimiyle ilişkilerini yeniden kurma kararını destekleyen veya reddeden farklı tutumlar bulunmaktadır.
• Söz konusu kararı reddedenler, Hamas’ın bir milli kurtuluş hareketi olarak savunduğu hak ve özgürlüklerle ilgili ilkelere daha yakın bir tutum sergilemektedir.
• Kararı destekleyenler ise mevcut şartlardaki siyasi çıkarlar, kutuplaşmaların yapısı, eksenlerin oluşumu ve direnişi desteklemenin önemi noktalarından hareket etmektedirler.
• Çoğunluk Hamas’ın bir kurumlar hareketi olduğuna ve verdiği kararın kurumlarından kaynaklandığına inanmaktadırlar. Bu nedenle halk tabanı nezdinde belirli bir derecede reddetme ve tartışma olsa da, sonunda halk tabanı Hamas’ın yaptığı seçimleri anlayacaktır.
• Hamas’ın bu adımı atma nedeni bölgedeki ve Arap dünyasındaki ittifak ve dönüşümler ışığında direnişçi politikasını korumaktır. Nitekim Hamas, İsrail’in bölgedeki normalleşme ve birçok devletle yeniden güçlü ilişkiler kurma süreci nedeniyle, yıllardır kendisine sahip çıkacak birini aramaktadır.
• Suriye rejimi ise devrim sırasında çizilen imajını değiştirmek ve Suriye halkına uyguladığı katliamları -unutturmak- için; Hamas Hareketi ve direniş programı da Suriye rejiminin halk tabanı ile Arap ve İslam dünyası düzeyinde güveni yeniden inşası için bir başlangıç noktası teşkil etmektedir.
• Birçok değişkenle bağlantılı olduğundan, bu adımın Filistin davası üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkilerinin niteliğini belirlemek zordur. Ancak pozitif etkilerin daha fazla olduğuna, özellikle Suriye arenasının Hamas’ın siyasi ve askeri faaliyetleri için diğer tüm sahalardan daha iyi bir alan oluşturabileceğine inananlar da bulunmaktadır.
• Arap bölgesinde, dünyada ve bölgede yaşanan hızlı değişimlerin sonucu olarak Hamas’ın seçenekleri sınırlıdır. Bu nedenle varlığını güçlendirmeye ve konumunu sağlamlaştırmaya ihtiyaç duymaktadır.

Çalışmanın ve uzman görüşlerinin tamamına ulaşmak için (Arapça) tıklayınız.

Bu yazıdaki fikirler tamamen görüş sahiplerine aittir ve Vizyon Siyasi Kalkınma Merkezi’nin görüşlerini yansıtmayabilir.