İsrail’in Mevsimlik Partileri “Yeş Atid” Ve “Kulanu” Ve Etkinin Kaybolması

Demokratik ülkeler, demokrasinin en önemli işareti olan siyasi partilerin çokluğuyla ön plana çıkıyor. Bu ülkelerde bazı partilerin ortaya çıkıp parlaması ve daha sonra hızla siyasi hayattan çekilmesi bu partilerin “mevsimlik partiler” olarak vasıflandırılmasına sebep oluyor. Demokratik bir sisteme sahip olarak İsrail de siyasi partilerinin çokluğuyla ön plana çıkıyor. Bu bağlamda İsrail’in kurulmasından beri İşçi partisi- Hafuda ve Likud gibi siyasi hayatta varlığını sürdüren partiler olduğu gibi ortaya çıkıp parladıktan sonra hızla siyasi hayattan çekilen ve  “mevsimlik partiler” olarak vasıflandırılan partilerin varlığı da dikkati çekiyor. 

“Mevsimlik partiler” ortaya çıkıp parladıktan sonra hızla siyasi hayattan çekiliyor. 

Bu partiler seçmenin karakterine hitap ediyor. 

Bu partilerin en bariz özelliği, cazip ve karizmatik siyasi liderlere sahip olmaları, seçim kampanyalarında da belli bir yöne odaklanmış olmalarıdır (Şbira, 2014).  İsrail’de bu mevsimlik partiler genelde iki veya üç seçim döneminde varlık gösterebilmektedir. Bazıları da 2005 yılında Ariel Şaron’un kurduğu “Kadima” partisi gibi nadiren dört seçim döneminde varlık gösterebiliyor ki Kadima partisi girdiği son seçimde ancak iki sandalye çıkarabilmiş ve son aşamada gerekli oy oranını elde edememiştir.  Mevsimlik partiler arasında en başarılı olarak gösterilen Kadima 2006’da Ehud Olmert başkanlığındaki hükümette yer alabilmişti. 

2013 yılında yapılan parlamento seçimlerinde de mevsimlik partilerin başarısı dikkati çekmiştir. Öyle ki “Gelecek Var -Yeş Atid” partisi, gözlemcilerin beklemediği bir şekilde parlamentoda 19 sandalye kazanmıştı. Hatta partinin kendisi dahi bu sürpriz sonucu beklemiyordu. Nitekim partinin listede 6. sıradan vekil adayı Ofer Shelah “Bu sonuçlar bizim için sürprizdi, çalışma zamanı geldi.” demiştir (clit,2013). Koalisyon görüşmeleri sonucunda parti, 2013 yılında kurulan Netanyahu hükümetine dâhil olmuş ve maliye bakanlığı başta olmak üzere birçok bakanlık almıştı.

2015 yılında yapılan seçimlerde eski Likutçu Moşe Kehlon liderliğindeki “Hepimiz- Kulanu” partisi de 10 sandalye elde etmiş ve koalisyon hükümetine dâhil olarak aralarında maliye bakanlığının bulunduğu birkaç bakanlık görevini üstlenmiştir. 

İsrail’de “mevsimlik partiler” diye tabir edilen bu partilerin başarısında birkaç faktör önemli rol oynamıştır. Partilerin karizmatik liderlere sahip olmaları ve seçmen tarafından cazip bulunan seçim vaatleri bunlar arasında sayılabilir. Ayrıca seçmenin köklü partilere olan kızgınlığından kaynaklanan tepki oylarının da bu başarıda önemli bir rol oynadığını da belirtmek gerekir. 

YEŞ ATİD PARTİSİ

Son iki dönemde mevsimlik diye tabir edilen partiler önemli başarılar elde etmiştir. Yair Lapid liderliğindeki Yeş Atid partisi seçim propagandasında önemli sosyal ve ekonomik vaatlerde bulunmuştu. 

Parti lideri Yair Lapid bu seçim kampanyasında eğitimin iyileştirilmesi, orta sınıfın güçlendirilmesi, fakirlik seviyesinin düşürülmesi (Miki, 2012), on yıl içinde 150.000 konutun inşa edilmesi, rejimi değiştirmesi, yolsuzlukla mücadele, kurumlar üzerindeki denetimin artırılması, tüm İsraillilerin zorunlu askerliğe tabi tutulması gibi vaatlerde bulunmuştur.

Bir bütün olarak Kudüs’ün İsrail’in ebedi başkenti olması koşuluyla üç yıl içinde Filistinlilerle iki devlet temelinde kalıcı barışın sağlanması vadinde bulunmayı da ihmal etmemiştir. Bu da seçmen tarafından dikkate alınıp partiye oy olarak yansımıştır. 

Daha sonra hükümet ortağı olmasına rağmen bu partinin hiçbir etkisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Gazze’ye karşı savaş kararının alındığı oturum dahi parti lideri Lapid ve diğer ortak Hareket partisi-Hatnua başkanı Tzipi Livni olmadan yapılmıştır. Netenyahu, söz konusu bu siyasilerin muhalefet partisi gibi davrandıklarını belirterek bunları dışlamıştı (lis,2014). 

Seçim vaatlerinin hiç birisini yerine getiremeyen Lapid sonraki seçimlerde bunu kullanmak için hükümetin bir süre daha ayakta kalması yönünde desteğini devam ettirmiştir. 

Kendisini fakirlerin umudu olarak takdim eden parti lideri Lapid seçim vaatlerinin (vergi azaltması, eğitim seviyesinin arttırılması gibi vaatler) hiç birini yerine getiremedi. En iyi sosyal bütçeyi hazırladığını iddia etse de İsrail merkez bankası verileri bunu reddediyordu (bsok,2015). Hastanelerdeki yatak sayısını arttıramamış, sınıflardaki öğrenci sayısını azaltamamış, daire fiyatlarını düşürememiş ve genç çiftler için yeni dairelerin vergisini %0’a indirmeyi (seçim sloganı olan) başaramamıştır. Netenyahu yine kendi programını uygulamıştı. Bu da son seçimlerde söz konusu partinin sandalye sayısının 11’e düşmesine yol açmıştır. 

KULANU PARTİSİ

Son seçimlerde eleştirmenlerin “mevsimlik parti” diye tabir ettikleri ikinci bir parti daha ortaya çıktı. Bu, eski Likutçu ve Likut’te ikinci adam olarak değerlendirilen Moşe Kehlon liderliğindeki Kulanu partisidir. Aslında bu da “Yeş Atid” partisiyle çok benzerlik arz ediyor. Nitekim bu da seçim kampanyasında sosyal projeler ve konut fiyatlarına bir çözüm getireceği, pahalılığa ve işsizliğe çözüm bulacağı, banka hizmetleri ücretlerini azaltacağı, gelir dağılımında adaleti sağlayacağı vaadinde bulunmuştur (Nisan,2015). 

Sonuçların ortaya çıkmasının hemen ardında 10 sandalye kazanan parti lideri Kehlon koalisyona dâhil olmak için maraton görüşmeler yapmış ve vaatlerini yerine getirmesine yardımcı olacağı umuduyla maliye bakanlığını almıştır. 

Kehlon’un ekonomi bakanlığını üstlendiği 34. İsrail hükümeti 7 ay olmamıştı ki Kehlon hayal kırıklığına uğramıştı. Durumun, söylediği gibi tozpembe olmadığını, geçen Kasım ayında onaylanan bütçe işlerinin dışarıdan görüldüğü gibi kolay olmadığını kabul etmişti. Böylece, bütçe onaylayarak istediklerini yerine getiren Şas partisi gibi köklü sağ partilere karşı Kehlon ve partisinin acizliği ortaya çıkmıştır. 

Moşe Kehlon 2015 bütçesinin yoksullara yardım ettiğini, konut sorununa çözüm getirdiğini (ştayinmes, 2015), telefon operatörlerinin tekeline son verdiğini iddia etse de durum farklı değerlendiriliyor.  Kehlon’un iftihar ettiği bu icraat Colani şirketinin Selkomla birleşmesi sonucunu doğurmuş, bunun sonucu olarak rekabetin ortadan kalkmasıyla tüketici aleyhinde bir durum ortaya çıkmıştır (Pirets,2015).

Ayrıca, Kehlon ve partisi dosyaların çoğunluğunda hükümetin lideri olan Netanyahu’nun arzularına tamamen itaatkâr olduğunu ortaya çıktı. 

Hâsılı, hükümetin ortağı olmasına rağmen Kehlon seçim vaatlerini yerine getirememiş. Anketler Kulanu partisinin büyük bir gerileme yaşadığını, yeni seçim gerçekleşirse sadece 5 sandalye kazanacağını gösterdi (nahmys, 2015).

REFORMLARDAKİ BAŞARISIZLIĞIN NEDENLERİ

Yukarıda görüldüğü üzere “mevsimlik” diye tabir edilen partiler İsrail’deki sosyal ve siyasi yapıda gerçek bir değişiklik yapmaktan aciz kalıyor. Bu da temelde şu sebeplere dayanıyor:
 

1. Mevsimlik partilerin daha çok karizmatik lidere dayanması ve sorumluluğun tümünün bunların üzerinde olması. Liderlerin başarısızlığının doğrudan partiye mal edilmesi.
2. Son yıllarda sağa meyleden toplumda bu tür partilerin ideolojik alt yapıdan yoksun olması ve sağlam bir hayran kitlesi olmaması. 
3. Bu partilerin kurumsal yapılarının ve iskeletinin zayıf olması.
4. Bu partilerin mevsimlik olduğu kanaatinin hâkim olması.  Söz konusu bu partiler hükümete ortak olmaya istekli oluyor ama bir daha seçim kazanamayacağını bildiği için hükümet ortaklığından ayrılamıyor. Bu da bu partilerin elini zayıflatıyor. 
5. Libya asıllı olan Moşe Kehlon’un Libya asıllı olması da daha fazla sandalye kazanmasına engel olmuştur. Ve öyle görünüyor ki bu durum gelecek seçimlerde partinin oy kaybetmesinde önemli bir rol oynayacaktır. 
6. Mevsimlik partilerin aldığı oylar daha çok köklü merkez partilerine duyulan tepkiden kaynaklanıyor.  Bu da mevsimlik partilerin sonraki seçimlerde aynı başarıyı tekrarlamasına engel oluyor. 
7. Son yıllarda İsrail’in artan güvenlik, siyasi ve ekonomik sorunlarına mevsimlik partilerin yeni çözümler ortaya koyamamaları.  

Sonuç olarak, mevsimlik partilerin İsrail’de siyasi sahada ve hükümette gerçek manada hiçbir etkisi bulunmuyor. Bunların programlarını uygulama şansları da yoktur. Seçmen ara ara Likut gibi merkez partilerine tepki gösterse de bu, geçici bir durum oluyor. Takip eden seçimlerde seçmen alternatifi bulunmayan güçlü ve etkili olan bu merkez partilere tekrar geri dönüyor. 

Kaynakça

1) İsah Şbira. (22 Aralık, 2014). İsralil'de mevsimlik partiler (meflejut metsap harok pisrail). İsrail Demokratik Enstitütüsü.
http://www.idi.org.il/%D7%A1%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%9D-
%D7%95%D7%9E%D7%90%D7%9E%D7%A8%D7%99%D7%9D/%D7%9E%D7%90%D
7%9E%D7%A8%D7%99%D7%9D/mood_parties
2) Fild Miki. (12 Haziran, 2012). Yeiyr lebid: refah üst sınıflardan değil taksi şoförü ve marangozdan gelir. (يئير لبيد: هتسميخا لو تفو مهفعديم هجدوليم ايلا مهنجا)
– http://www.calcalist.co.il/local/articles/0,7340,L3582690,00.html.
3) Cad Pitres. (5 Kasım, 2015). Maliye bakanı da Julan selkom'un anlaşmasını reddeder. ( جم سار هاوتسر كحلون متنجد لعسكات تلكوم جولان).
http://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1001078875
4) Adut Jilet. (26 Ocak, 2013).lebid'in bütün adamları:"beklenmeyen gelecek var" ( كول انشي لبيد: "كاخ هفخا يش عتيد لهفتعات هبخيروت)
http://www.forbes.co.il/news/new.aspx?Pn6VQ=E&0r9VQ=GJFL
5) Amri Nahamiyas. (3 Ocak, 2015). Anket Kehlon ve Hertsog çöküyor. ( سيكر كحلون فهرتسوغ مترسكيم)
http://news.walla.co.il/item/2912331
6) Moti Bsok. (6 Ocak, 2015). Lebid verileri büyütüyor ve başarsızlığı unutuyor ( لبيد منبخ نتونيم فمتشتش كيشلونوت)
http://www.themarker.com/news/1.2531202.
7) Moşih Ştaynmes. (5 Ağustos, 2015). Bütçe fırtınalı gece sonunda onaylandı. ( بتوم ليلا سوعرت اوشار هتكتسيب).
http://news.walla.co.il/item/2879394.
8) Yahuntan Lis. (2 Aralık, 2015) Hükümet içinde muhalefet.( اوبوزتسيا بتوخ هممشلا.)
http://www.haaretz.co.il/news/politi/1.2502416.
9) Yusi Nisan. (29 Aralık, 2015). (متسع كحلون نحشاف: زي ما شهو يبتيخ لخم)
http://www.globes.co.il/news/article.aspx?did=1001005106